اثر حشره کشی اسانس های گیاهی روی سوسک چهارنقطه ای حبوبات callosobruchus maculatus f (coleoptera: bruchidae)

از مهم ترین مشکلات انبار داری، خسارت بالایی است که آفات انباری وارد می کنند که از جمله ی کلیدی ترین آن ها می توان به سوسک چهار نقطه ای حبوبات callosobruchus maculatus (fabricius) اشاره کرد. مصرف بی رویه ی سموم شیمیایی در این آفت باعث بروز مقاومت نسبت به این سموم شده است، ضمن اینکه آلودگی محیط زیست، مسمومیت حشرات گرده افشان و پستانداران را نیز به دنبال خواهد داشت. به دلایلی که گفته شد کم کم، ترکیبات گیاهی توانسته اند به عنوان یک جانشین خوب برای سموم شیمیایی مطرح شوند. از جمله مزایای اسانس ها می توان به منشا طبیعی، داشتن مولکول های فعال بیولو‍‍ژیک، سمیت کم برای پستانداران، هزینه ی کم تر در تولید، انباشته نشدن در محیط و گستره ی فعالیت وسیع آن ها اشاره کرد. هدف از این تحقیق تعیین اثر سمیت تنفسی اسانس های گیاهان مورد مطالعه روی حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای حبوبات، مطالعه خاصیت بازدارندگی تخم ریزی اسانس ها و شناسایی ترکیبات موجود در یک اسانس مؤثر بود. لذا حشره ی مورد نظر در دمای2 ± 27 درجه ی سلسیوس و رطوبت نسبی5 ± 65 و شرایط تاریکی روی چندین ظرف نخود و لوبیای چشم بلبلی پرورش یافت. گیاهان مورد نظر در این تحقیق شامل بادرنجبویه melissa officinalis (linn) ، زوفا hyssopus officinalis (l.) از خانواده ی نعناعیان lammiaceae هستند، پنج انگشت hausskn vitex pseudonegundo از خانواده ی شاه پسند verbenaceae، شمعدانی عطری (ژرانیوم) pelargonum roseum ait. از خانواده ی geraniaceae، میخک dianthus caryophyllus (l.)از خانواده ی caryophyllaceae و بابونه ی آلمانی matricaria chamomilla (l.) از خانواده ی asteraceae است. گیاهان نام برده شده بعد از جمع آوری، در شرایط مناسب خشک شده و به سیله ی دستگاه اسانس گیر از آن ها اسانس گیری شد. برای شناسایی ترکیبات مؤثر ترین اسانس از دستگاه gc-ms استفاده شد. تجزیه ی داده ها با نرم افزار sas 9.1و مقایسه ی خطوط زیست سنجی با روش teta انجام شد. بعد از انجام آزمایش های زیست سنجی نتایج به دست آمده نشان داد، که درصد تلفات حشره ی کامل سوسک چهار نقطه ای حبوبات با افزایش غلظت اسانس و مدت اسانس دهی همبستگی مثبت و معنی داری داشت و همه ی اسانس ها اثر کشندگی روی آفت مورد نظر داشتند. lc50 گیاهان موردنظر به ترتیب زیر به دست آمد: گیاه زوفا 13/13، بادرنجبویه 95/48، پنج انگشت 59/78، ژرانیوم 21/213، میخک 74/222 و بابونه ی آلمانی 1129 میکرولیتربرلیتر هوا. درصد باز دارندگی تخم ریزی اسانس های گیاهی هم اندازه گیری شد و طبق آن میزان تخم ریزی سوسک چهارنقطه ای حبوبات در اثر اسانس های مختلف اختلاف معنی دار در سطح یک درصد نشان داد. مؤثر ترین اسانس زوفا بود و نتیجه ی تجزیه ی اسانس زوفا hyssopus officinalis (l.) با دستگاه gc-ms، 70 ترکیب بود. از بین این 70 ترکیب شش ترکیب بیش ترین درصد را به خود اختصاص دادند: 3-pinanone (33.57%)، phellandrene (11.25%) beta-، 2-beta-pinene (10.73%)، elemol (5.69%)، bicyclogermacrene (3.49%) و germacrene-d (2.07%).